| Boek | Leesfragment | Interview | Recensies | Meer |
Interview
Interview met Sybren Kalkman naar aanleiding van zijn boek “Struikelbank”
Gaat je boek over iets dat je zelf aan den lijve hebt ondervonden?
Ja. “Struikelbank” is gebaseerd op drie aan de praktijk ontleende gevallen. Maar ze hebben zich voorgedaan nadat ik al met pensioen was. De kredietcrisis barstte los in 2007, toen was ik al bij het kantoor weg. Ze kunnen dus niet worden teruggevoerd op mijn KPMG-tijd. Accountants hebben trouwens geheimhoudingsplicht. Bovendien heb ik elk van de gevallen vereenvoudigd en heftiger, crimineler, gemaakt. Maar mijn ervaring bij KPMG speelt natuurlijk wel door in het boek.
Verwerk je veel van je werkervaring in je boek?
Ja. Het is verstandig om te schrijven over iets waar je verstand van en ervaring in hebt. Maar nogmaals: de dingen zijn heftiger gemaakt, de mensen zijn gemener, ik heb zaken gecombineerd, zaken zijn samengebald in een kortere tijd. Dus ga niet naar de voorbeelden zoeken.
Maar ondanks de overdrijving ligt wat ik beschrijf toch nog vrij dicht bij de werkelijkheid.
Heb je buiten deze roman ook andere dingen geschreven?
Oh ja. Buitenstaanders denken dat ons vak over cijfers gaat, maar goed en overtuigend kunnen schrijven is essentieel: hoe breng ik iets over op zo’n manier dat de ander er iets mee kan? Ik heb altijd veel geschreven: adviezen, rapporten, vergaderverslagen, beleidsnotities, cursussen, tijdschriftartikelen: goed en beeldend schrijven maakt ontzettend veel uit in de acceptatie van wat je schrijft of zegt. Het verschil met het schrijven van fictie is minder groot dan mensen denken.
Voor mezelf schreef ik op en af een dagboek, reisverhalen, grappige verhaaltjes, zo nu en dan een gedicht, aanzetten tot boeken.
Pas later vond ik de rust, de tijd en de moed om een echt boek te schrijven, dat werd “De dood op wintersport” (2000). Een financiële thriller met in de hoofdrol dezelfde Rob van Dam die ook in “Struikelbank” optreedt. Net als in de beide volgende thrillers: “Moordeiland” (2004) en “Claim uit Moskou” (2008). Daarnaast heb ik nog een boek met verhalen gemaakt (“De Mantel”, 2001), een boek voor de tachtigste verjaardag van mijn moeder en een boek over ons eigen gezin.
De thrillers zijn in eigen beheer uitgegeven. Deze hebben steeds een accountant in de hoofdrol. Maar in “Struikelbank” komt de kredietcrisis diepgaander aan de orde dan in een thriller gebruikelijk is, bovendien heeft het ook veel meer van een roman. De vorige drie thrillers waren voornamelijk een spannend boek en meer niet. Als ik de beide eerste nu herlees is één ding duidelijk: ik zou het nu heel anders doen. “Claim uit Moskou” sta ik nog wel achter.
Waarom wil je graag boeken schrijven?
Ik heb een boekenachtergrond. Mijn moeder en mijn grootvader waren boekhandelaar in literaire boekhandels. Ik heb altijd in straf tempo gelezen, vooral fictie, maar ook non-fictie. En ik houd van schrijven. Ik ben dan in diep gesprek met mezelf: ‘ik wou dat ik twee hondjes was, dan konden we samen spelen.’ Ik ben bovendien nieuwsgierig, bijvoorbeeld naar de oorzaken van de crisis, naar de samenhang. Daar kom je alleen achter als je op zoek gaat, maar dan is het ook leuk als het tot iets leidt. Ik lees anders, want ik heb een doel voor ogen. Ik zuig niet alleen op als een spons, de spons moet ook worden uitgeknepen.
Ik schrijf dus omdat ik het leuk vind. Succes voegt wel wat toe aan het avontuur, maar het hoeft niet.
Voor “Struikelbank” kwam er wel iets bij: ik was boos. De crisis is vooral ontstaan door overdrijving. Ik geloof dat ons systeem grote fouten heeft maar niet fout is. Prikkels zijn evenmin verkeerd, overdreven, perverse prikkels wel. Ik ben bang dat we naar een maatschappij toe gaan met een steeds grotere onderkant van mensen die uit de boot vallen. Dat hangt samen met verschil in economische macht. Dat verschil is onvermijdelijk en op zich niet erg. Maar als mensen de macht die ze hebben zien als een vrijbrief om elke ruimte ten eigen bate in te nemen is het anders. Machtigen moeten hun houding veranderen. Noblesse oblige. Je bent nog altijd zelf verantwoordelijk voor de wijze waarop je je macht gebruikt. Veel “machtigen” zien dat niet. Ik hoop dat dit boek ze aan het denken zet.
En ik was verbaasd dat we die kredietcrisis en alles wat er sindsdien boven water is gekomen zo gelaten over ons heen laten komen. Daarom stellen de mensen zich in dit boek strijdlustiger op.
Met zelfspot: opeens vind ik mijn boek maatschappelijk relevant.
Waarom heb je gekozen voor het genre van een financiële thriller?
Bij de eerste leek het me vooral leuk om iets van het accountantsvak duidelijk te maken. Accountants worden gezien als vrij suffe vakidioten. Je kunt wel zeggen dat het vak heel interessant is, maar de reactie daarop is al gauw: ‘die lui zijn zo duf dat ze dit duffe vak interessant vinden.’ Dus: schrijf een spannend verhaal, maar dicht genoeg bij de werkelijkheid. Dat overtuigt misschien.
Nadat die eerste er was, volgden de andere vanzelf.
Je hebt met “Struikelbank” de Haarlemse Debuutprijs 2011 gewonnen. Hoe was dat?
Ik was bij de bekendmaking alleen omdat ik er in het geheel geen rekening mee hield dat ik zou winnen. Dus ik heb zo gauw het kon in het toilet Dini, mijn vrouw, gebeld. Het is voor mij vreselijk moeilijk om een oordeel te hebben over wat ik heb geschreven. Maar als een jury met onder anderen de beroemde Frans Thomése erin zegt dat ik een goed boek heb geschreven, dan is dat opeens zo. Frans heeft me achteraf nog een mailtje geschreven waaruit blijkt dat hij dat echt vindt. Daarmee sloeg de blijheid wel toe.
Hoe kwam je ertoe dit boek nu bij een reguliere uitgever onder te brengen?
Het is zoiets als het avontuur tot het einde ondergaan. Proberen, lukt het niet, nou ja. Lukt het wel dan is het spannend om de volgende stap te maken.
Bovendien, ik zei al dat ik dit boek maatschappelijk relevant vind. Ik denk dat het mensen kan helpen om beter te begrijpen hoe het zit in dat financiële wereldje. De meeste mensen vinden het heel normaal dat ze moeten kunnen autorijden en met een computer omgaan als ze maatschappelijk mee willen doen. Financiële zaken overzien hoort ook in dat rijtje thuis. Het is een basisvaardigheid. Je moet weten welke financiële risico’s je loopt en daar je beslissingen op afstemmen. Dit boek kan mensen een beetje wapenen.
Komen er vervolgen? Of sla je wellicht met een ander genre een ander pad in?
Beide. Het is natuurlijk niet verstandig om met twee projecten tegelijk bezig te zijn, maar dat is nu wel zoals het loopt.
Ik had al heel lang een idee voor een spannend verhaal dat in Venetië speelt, maar dan in 1537. Dat boek ben ik nu aan het schrijven. Maar ieder zin moet geresearched worden. Hoe spraken mensen elkaar aan? Had je toen in Venetië al draagkoetsen? Stond de voorganger van de huidige Ponte de Rialto in 1537 nog overeind of was-ie al in elkaar gevallen? Ik heb het verhaal in mijn hoofd, ongeveer de helft van de research gedaan (heel veel boeken gelezen) en nu ruim honderd bladzijden geschreven van een eerste versie; er zullen er nog wel drie of vier volgen.
Het tweede dat ik graag wil doen is een vervolg schrijven op “Struikelbank”. “Struikelbank” verschijnt in 2012, maar het speelt in 2009. Het vervolg moet gaan over 2015 en uitkomen in 2015. Ik heb daar nu een pak notities over, maar de vorm en de structuur ontglippen me nog.
Wat zijn je ambities op schrijfgebied?
Ik zei al, ik zie het vooral als een avontuur. Vroeger zei ik wel eens: ‘Als iemand zegt dat ik geen goede accountant ben dan vind ik dat erg. Als iemand zegt dat ik geen goede schrijver ben, nou ja, leuk is anders, maar het is niet erg.’ Maar met het winnen van zo’n prijs en het jawoord krijgen van een echte uitgeverij als Ellessy verschuift de ambitie misschien een beetje….