Jacob Vis
ISBN 978-90-8660-390-9
Prijs € 19,95
Verschijnt najaar 2019
Tot 1950 was Borneo voor 95% bedekt met oerbos. Bijna 70 jaar later is de helft van het bos verdwenen voor de aanleg van plantages. In het huidige tempo zal al het oerbos voor het eind van deze eeuw zijn omgevormd in plantages. Het bruikbare hout is handelswaar en de rest van het bos wordt ter plaatse verbrand. Elke zomer drijven zwarte rookwolken over zee naar Singapore waar ze een levensbedreigende smog veroorzaken. Als hun protesten door Indonesië onbeantwoord blijven neemt de regering van Singapore het heft in handen. Ze huurt een enorme oerwoudconcessie op West-Kalimantan en geeft oliepalmplanter Tjibbe Veenstra en bosbouwconsultant Joost Hellweg opdracht methoden te ontwikkelen die de trend moeten zetten voor duurzame bosexploitatie en palmolieteelt.
De twee Nederlanders boeken succes, wat de afgunst wekt van andere planters en bosexploitanten die handjeklap spelen met de corrupte gouverneur Rudy Oetomo en zijn handlangers, onder wie de malafide houthandelaar Bob Sikali. Het project van de veelbelovende, wereldwijd aanvaarde bosexploitatie- en ontginningsmethoden dreigt ten onder te gaan in een poel van corruptie, achterklap en criminaliteit.
Jacob Vis schreef naast twintig thrillers en twee jeugdromans ook drie historische romans over Nederlands-Indië: Tandem, Moerta en Merdeka. De Borneodeal is een spannende roman, die zich dit keer afspeelt in het hedendaagse Indonesië.
Ko Prins kwam bij het krieken van de dag op een antieke BSA. Hij droeg een leren motorhelm, Duitse vliegerlaarzen en een Engelse officiersjas, alsof hij uit de set kwam van een film over de Tweede Wereldoorlog. ‘Daar ben ik,’ zei hij opgewekt. ‘Wat kan ik voor u doen?’
‘Kom eerst van dat ding af. Je komt niet alleen als motorkoerier, hoop ik.’
‘Nee, nee,’ zei hij haastig. Hij stapte af en zette zijn vehikel op de standaard. De BSA wankelde en alleen door hem bliksemsnel vast te grijpen kon hij voorkomen dat hij omviel.
Ik grinnikte. ‘Zet hem tegen de muur, jongen en kom naar de veranda.’
Hij deed wat ik gezegd had. Terwijl hij het trapje opklom, zette hij die malle helm af zodat hij blootshoofds kennis kon maken met Saïda die een blad koffie voor ons neerzette. Prins staarde haar aan alsof hij Kate Winslet in levenden lijve zag.
‘Saïda, mijn vrouw,’ zei ik. ‘Ko Prins, onze nieuwe assistent.’
Ze gaven elkaar een hand. ‘Welkom, Ko,’ zei Saïda, glimlachend op de manier die al talloze mannen in verwarring had gebracht.
‘Dank u,’ stotterde Prins. ‘Dank u hartelijk..’
‘Zo is het wel goed,’ zei ik. ‘Ga zitten, neem een kop koffie en vertel ons wie je bent en wat je komt doen.’
Hij keek ons beurtelings aan, een tikje verlegen, maar allengs met toenemend zelfvertrouwen. ‘Nou, ik ben Ko Prins en ik kom hier leren hoe je een oliepalmplantage runt.’
‘Waarom wil je dat hier doen en niet bij je pa?’ vroeg ik.
‘Omdat pa het doet op de traditionele manier en u een methode ontwikkelt die de standaard voor de toekomst kan worden.’
‘Waarom?’
‘Omdat u afval niet verbrandt, maar een nuttige bestemming geeft als energiebron, of als meststof. We krijgen steeds meer bezwaren van onze klanten tegen de traditionele manier van ontginnen en de palmolieteelt zelf. Gif en zo, u kent dat wel. En dode orang-oetans. Unilever, onze grootste klant, wil alleen duurzaam geteelde palmolie. Wat dat ook moge zijn: één ding is zeker: de meerderheid van de palmolie die hier vandaan komt is beslist niet duurzaam geteeld.’
‘Hoe weten ze dat? Heb jij hier wel eens mensen van Unilever gezien?’
‘Nee. U wel?’
‘Ik ook niet.’
‘Maar..’ Hij keek me verwachtingsvol aan. ‘Dat neemt niet weg dat we toch die kant op moeten.’
‘Waarom?’
‘Zit die jongen niet zo te plagen,’ zei Saïda. ‘Wees blij dat je eindelijk iemand hebt die er net zo over denkt als jij.’
‘Dat wil ik hem zelf laten zeggen, liefje.’
‘Ik zeg het nu voor hem.’ Ze keek hem glimlachend aan. ‘Dat bedoelde je toch, nietwaar?’
‘Ja mevrouw. U slaat de spijker op de kop.’
‘Mooi. Kun je timmeren?’
Hij keek haar verward aan. Wat is dit voor een idioot sollicitatiegesprek? ‘Ja, ik kan aardig met timmergereedschap overweg,’ zei hij, opeens zonder een spoortje verlegenheid. ‘Ik kan ook een motorfiets repareren, een kraan en een shovel bedienen, een boom volgens de regels van de kunst omzagen, een niet al te brede en snelstromende rivier overzwemmen. Ik kan met een geweer omgaan, met een revolver op zestien pas afstand een ei van een fles schieten, een motorboot bedienen, met een kano door stroomversnellingen varen, de Vierdaagse lopen, hout meten, integraal berekeningen maken, een boekhouding opzetten en bijhouden, in zes talen goedemorgen, proost en dank u wel zeggen, op mijn handen lopen, een dubbele achterwaartse salto maken, mijn vader en andere ongeleide projectielen kalmeren. O ja, en ik kan een beetje zakkenrollen.’
‘Laat zien,’ zei ik.
Hij vouwde zijn zakdoek om zijn rechterhand, zwaaide hem heen en weer, klopte me op mijn schouder en legde mijn horloge op tafel. Ik keek hem verbluft aan. Dit was nep. Hij had toevallig net zo’n horloge als ik, maar toen ik steels aan mijn pols voelde bleek dat het wel degelijk mijn horloge was dat daar op tafel lag. Hij rolde het kettinkje van Saïda’s hals en dat was een nog groter kunststuk dan het stelen van mijn horloge, want de sluiting was zo lastig dat ik het ’s morgens voor haar vast en ’s avonds voor het naar bed gaan weer los moest maken. Ze keek al net zo verbaasd als ik naar zijn kunstwerk, voelde aan haar hals en even later zat het er weer omheen, alsof het er niet af was geweest. ‘Jongen, wat doe jij hier?’ vroeg ik. ‘Je kunt steenrijk worden als je in Amsterdam een netwerk met helers opbouwt.’
1. De Borneodeal gaat over problemen die echt bestaan: ontbossing, bosbranden en de gevolgen daarvan voor omringende landen. In hoeverre is de rest van dit boek op de waarheid gebaseerd?
Singapore zucht al jaren onder de rook van de bewust aangestoken bosbranden in Kalimantan en Sumatra. De rook mengt zich boven de stad met fijnstof van het verkeer en de industrie en daarmee een maandenlang durende smog veroorzaakt die voor mensen met zwakke longen dodelijk kan zijn en het leven op straat ernstig bemoeilijkt.
Dat was voor mij de aanleiding om dit boek te schrijven en een oplossing van het probleem te bieden. Het is een mengeling en feiten (facts) en fictie die in de misdaadliteratuur wordt aangeduid als faction. Wat ik schrijf is (nog) niet waar, maar het kan werkelijkheid worden.
2. Je hebt -naast een aanzienlijke hoeveelheid andere boeken - eerder drie historische romans over Indonesië geschreven. Wat is je band met dit land?
Mijn familie van moederskant komt er vandaan.
Op deze foto uit 1911 zit mijn grootvader Dirk Sanders (de hoofdpersoon uit mijn roman Tandem) met mijn moeder Caroline als vierjarig meisje in het bos bij zijn tabaksplantage op Sumatra.
Mijn Javaanse grootmoeder Moerta staat half verborgen achter de boom.
3. Je hebt zelf tot 2001 als bosbouwer gewerkt. Je ontkomt er natuurlijk niet aan je eigen ervaringen op dit gebied in je boek te verwerken, maar in hoeverre heb je zelf ook vernieuwende ideeën over duurzame bosexploitatie en palmolieteelt? Gebruik je dit boek om die naar buiten te brengen?
Ik geef in dit boek een revolutionaire methode van bosexploitatie en bosontginning zonder branden van de kapresten en waarbij vernieling van het regenwoud door het uitslepen van de gevelde stammen tot het verleden behoort. Ik heb die laatste methode in mijn eigen beheersgebied toegepast en daar wordt het nog steeds gebruikt om vel- en sleepschade te minimaliseren.
Dat geldt ook voor mijn ideeën over de palmolieteelt, die kennelijk zo interessant zijn dat de hoogleraar in Wageningen die oliepalmteelt doceert het boek gaat aanbevelen bij haar studenten. Een van mijn ‘ uitvindingen’ is een oogstmachine om het gevaarlijke en zware afzagen van de palmtrossen (zoals op het plaatje) volledig te mechaniseren. Het belangrijkste is dat mijn planter geen roofbouw pleegt, maar de bodemvruchtbaarheid wil behouden en zo mogelijk verbeteren.
4. Wat kunnen we in de toekomst van je verwachten? Ben je bezig met een volgend boek?
Mijn nieuwe boek heet De kroonprins. De hoofdpersoon is Julia Wevers, een jonge historica die verliefd is op Ahmed al Rachid, een topmarinier, die naar later blijkt een vooraanstaande IS-strijder is en jarenlang als ‘mol’ een voorbeeldig leven leidt. Ahmed is de beoogd opvolger is van de Grote Leider van IS, Daar komt voorlopig niets van, want hij zit een lange gevangenisstraf uit nadat hij ‘de moeder aller aanslagen’ heeft gepleegd. Julia legt zich niet neer bij hun uitzichtloze situatie. Ze doet met hulp van de AIVD een promotieonderzoek naar Nederlandse vrouwen die hun geliefden volgden naar het Kalifaat van IS. Ze hoopt met haar onderzoek de regering te bewegen die vrouwen met hun kinderen terug te halen naar Nederland en ze te verlossen uit hun Koerdische concentratiekampen waar ze, verlaten door man en vader jarenlang gevangen zitten. En ze hoopt met die repatriëring clementie en vervroegde vrijlating van haar geliefde Ahmed te bewerkstelligen. Dat laatste gebeurt inderdaad, maar om een totaal andere reden dan Julia denkt.
In dit verhaal komen een aantal personages terug uit Don Quichot, mijn voorlaatste boek.
Recensie op Hebban
Zowel wat het onderwerp betreft (een echte oplossing voor een wereldwijd milieuprobleem) als de situering van de personages is dit best een uniek boek. De corrupte overheid wordt met naam genoemd en de ecologisch bewuste hoofdpersoon is geen naïef jongmens-met-blanke-ziel die ten strijde trekt tegen de slechte industriëlen. In tegenstelling tot dit soort eco-terrorisme gaat het hier over mensen met levenservaring die meewerken in het systeem en er van binnenuit wat proberen aan te verbeteren.
Tijdens het verhaal zien we hier een duidelijke evolutie in de karkaters. Tjibbe vooral op het vlak van zelfkennis, Joost en Irene worden getekend door wat ze meemaken en dat brengt toch een serieuze karakterverandering met zich mee. Saïda van liefhebbende vrouw (maar voor zichzelf ongelukkig) tot ...
Ook de meer achtergrondfiguren zoals Dewi en Sela die van onderdanig naar assertief doorgroeien, Andrew McGee die volledig breekt of vader en zoon Prins die van bullebak en zoon tot beleefde zakenman en gerespekteerd planter evolueren.
In de loop van het verhaal wisselde mijn voorkeur wel eens maar op het einde hou ik het op Ko Prins jr. Bij de vrouwen alle achting voor Dewi en Dina maar daar steeks Sela echt wel met kop en schouders boven iedereen uit.
De schrijfstijl past zeker bij dit soort verhaal. De vreemde woorden geven het iets authentieks, de perspektieven nodigen de lezer uit om met de karakters mee te leven. De korte hoofdstukken houden het tempo hoog. Het is absoluut een thriller maar dan een met psychologische diepgang en heel veel realisme, daar gaat zeker heel wat research aan vooraf.
Het is erg begrijpelijk geschreven denken we maar aan de uitleg van het systeem van bosbeheer/houtkap met en zonder verbranding van de ondergrond. Vreemde woorden die bijdragen tot de douleur locale staan meteen in de voetnoten uitgelegd. Het boek bevat geen puzzel die je moet ontrafelen waarbij je diep moet nadenken, het is in die zin eerder ontspannend. Het onderwerp en de verdere gebeurtenissen nodigen uit tot wegdromen.
De plot zit goed in mekaar en het nadeel van het grote aantal personen wordt opgevangen door de lijst van dramatis personae in het begin van het boek.
Een korte situering en dan een chronologisch verhaal vanuit het perspektief van verschillende personen. De schrijver neemt de nodige moeite (en bladzijden) om de personages en de achtergrond goed te situeren. Dan wordt de spanning geleidelijk opgebouwd in de verschillende verhaallijnen: het runnen van de plantage en de omgang met de inboorlingen, de romantische perikelen tussen de hoofdpersonen en de corruptie en orgaanhandel.
Ik had het einde niet verwacht (en ook meer op een happy end gehoopt). Waar ik in de loop van het verhaal de logica zag en overal mee was kwam het einde als een totale verrassing. Het ging nog veel sneller dan het eerste deel en sprong van ene plotwending naar de andere.
De Borneodeal is een heel actueel verhaal over natuur en ontbossing in de vorm van een spannende thriller - een echte aanrader.
4 sterren
Geschreven door Tommy Verhaegen
Recensie op ThrillZone
Voor ThrillZone mocht ik meedoen aan de leesclub van De Borneodeal van Jacob Vis, waarvoor mijn dank. Ik heb echt genoten van deze veelomvattende spannende thriller.
Het verhaal is realistisch, geloofwaardig en beeldend neergezet.
Een thriller, waar organenroof, drugssmokkel, verkrachting, etnisch geweld, draagmoederschap, moord, corruptie, verraad, trouw, ontrouw, liefde, duurzaamheid en babyruil onder andere aan de orde komen. Dit derde boek dat ik van deze auteur gelezen heb is een absolute aanrader, evenals zijn vorige boeken Merdeka en Moerta.
5 sterren
Geschreven door Marjo Jacobs
Recensie op ThrillZone
Het verhaal speelt zich, net als het eerder verschenen drieluik, volledig af in de cultuur van het huidige Indonesië, voormalig Nederlands-Indië. Vis weet die sfeer feilloos in het verhaal op te nemen waarbij de geloofwaardigheid nimmer in het geding komt. De corruptie van een deel van de overheid, het gemak waarmee over mensenlevens wordt besloten, de dienstbaarheid van de bevolking, de bedreiging van diersoorten en de oerbossen, het krijgt allemaal een plaats in dit bijzondere verhaal. De kennis die de auteur bij zich draagt over bosbeheer komt hem uitermate van pas en weet hij ook goed toe te passen en te combineren met zijn kennis over de voormalige Nederlandse kolonie. Verschillende verhaallijnen geven een beeld van de brede inhoudelijke kennis van de auteur waarbij de cursief gedrukte gedachtenspinsels van Saïde een bijzondere rol gaan spelen. Personages zijn, ondanks de verschillende culturen, karaktervol en goed neergezet. De actuele ecologische balans die ter plaatse de rol tussen planten en hun omgeving én dieren en hun omgeving in evenwicht moet houden maar helaas volledig ontwricht raakt door toedoen van menselijk ingrijpen worden kristalhelder geprojecteerd. De spanningsdosering maakt het volledig thriller-waardig.
Er is al veel over Nederlands-Indië en/of Indonesië geschreven en er zal nog veel over geschreven gaan worden. Eduard Douwes Dekker die onder pseudoniem Multatuli het boek Max Havelaar schreef, is wel de meest bekende. Maar met het drieluik waar in Merdeka de nu bekritiseerde politionele acties uitvoerig zijn opgetekend, misstaat De Borneodeal zeker niet. In ieder geval is het weer een waardevolle aanvulling op het palmares van deze auteur dat al zoveel pareltjes in zich heeft.
4,5 ster
Recensie op Interesses van Renneke.com
Mijn mening
Het is een compleet verhaal verteld vanuit meerdere misdadige voorvallen, waar ook vriendschap een rol speelt. Heel onverschrokken verteld maar totaal niet ingewikkeld, heerlijk om te lezen. Komt me heel erg over als een gebeurtenis dat zomaar waarheid kan zijn. Een toegevoegde waarde vond ik ook de gedachten van Saïda, die cursief verwoord waren.
Conclusie
Een schrijfstijl die heel soepel door het verhaal heen gaat, ook al is wat je leest soms gruwelijk. Erg goed onderbouwd, waardoor je zeker het idee hebt dat er gedegen onderzoek naar de inhoud is gedaan. De insteek, hoe er anders omgegaan kan worden met het milieu in landen waar het voeden van mensen, honger is natuurlijk geen optie, als eerste behoefte wordt geplaatst is een goed streven. Alleen jammer dat er nog andere redenen zijn, zoals hebzucht, corruptie, angst die moeilijk te bestrijden zijn.
5 sterren
Geschreven door Renneke Bogerd
Lezersrecensie op Hebban
Het zijn dus grote schoenen waarin de Nederlandse thrillerschrijver Jacob Vis stapt met zijn nieuwste boek De Borneodeal. Plaats van handeling is niet Nederlands-Indië, maar het moderne Indonesië, met een bijrolletje voor de stadstaat Singapore. Het is een alleszins modern verhaal met thema’s als klimaat, duurzaam ondernemen en corruptie, maar Vis houdt zich toch keurig aan een paar definities van die oude ‘Indische romans’, zoals die ooit door hoogleraar Nederlands Jacqueline Bel zijn opgesteld. Ik citeer uit het tijdschrift Indische Letteren uit 1992:
1. De handeling speelt in Europese kringen in Indië. 2. Hoofdpersoon is meestal een blanke Nederlander die het niet zo nauw neemt met de moraal.’
De Nederlandse oliepalmplanter Tjibbe Veenstra en bosbouwconsulent Joost Hellweg bewerken een plantage op West-Kalimantan (bij Nederlanders beter bekend als het voormalige Borneo; vandaar de titel). Zij pogen daar, in opdracht van de president van Singapore, een meer duurzame vorm van landbouw toe te passen, waarbij het milieu en de dieren moeten worden ontzien. Dus geen enorme bosbranden om het niet gebruikte hout te verwerken, maar een milieuvriendelijker aanpak.
Dat lukt ze aardig, maar de andere, Indonesische én westerse plantagehouders in de regio zien het met lede ogen aan. Duurzaam ondernemen kost geld, en daar hebben ze helemaal geen zin in. Met als gevolg gedonder op het eiland - moord, doodslag - waarbij ook de corrupte lokale autoriteiten een kwalijke rol spelen.
Vis (1940), die meerdere keren voor de Gouden Strop werd genomineerd, schreef een ambitieus boek dat zich niet geheel binnen de traditie van de gewone thriller bevindt. Lijken genoeg, maar hier geen speurneus die aan het eind van het boek de dader in de kraag vat. Nee, van meet af aan is eigenlijk wel bekend wie de slechteriken zijn. Het is eerder een ouderwetste avonturenroman te noemen, met vele verhaallijnen. Er is immers niet alleen de geschiedenis rond planter Veenstra, ook is er een intrigerende verhaallijn rond orgaanroof, met een kwalijke rol voor een Belgische arts.
De lezer dient de veiligheidsgordels wel om te doen bij het lezen van dit boek, want de (vele) gewelddadigheden komen soms vrij onverwachts uit de lucht vallen. Moord, doodslag, verkrachtingen – Vis kijkt niet op van een liter bloed meer of minder. En van een nummertje seks is hij ook niet vies.
‘Zijn afgehouwen hand die de mandau nog omklemde, lag naast hem. Iets verder, dwars over elkaar heen lagen de lijken van de twee met kapmessen bewapende mannen.’
Vis – inmiddels een ervaren auteur – houdt al de verhaallijnen keurig in het gareel: geen moment verslapt de aandacht. Hij weet bovendien waar hij over schrijft. Hij heeft Indische roots en is voormalig bosbouwer, dus al lezende kom je ook een hoop te weten over de productie van palmolie. Spul dat werkelijk overal voor gebruikt wordt, maar dat op zijn zachts gezegd lang niet altijd duurzaam wordt verbouwd.
Boven alles schreef hij een spannende avonturenroman, deels in de traditie van ‘onze’ Indische literatuur. De Borneodeal is een dapper boek, met af en toe snufjes Haasse en Couperus. Wie had dat anno 2020 nog kunnen denken?
4 sterren
Geschreven door Rolf Bos
Recensie op Boekrecensies Charles Kuijpers
Velerlei aspecten van menselijke relaties larderen het verhaal. Liefdesperikelen, genetische problemen, overspel, onverwachte aantrekkingskracht, geluk én ongeluk bieden de lezer afleiding bij de intrigerende hoofdlijnen van het verhaal rond de palmolieproductie en de afschuwelijke misdrijven tegen de menselijkheid. Spanning is steeds mooi gedoseerd aanwezig en de afloop is bepaaldelijk onverwacht en mooi gevonden.
Tjibbe Veenstra wordt met zijn niet aflatende veerkracht de held van het verhaal. De scène in Singapore tegen het eind van het boek is echter wel wat zwaar aangezet. Maar spannend is hij zeker.
De epiloog is vooral, maar niet alleen, voor natuurliefhebbers van grote schoonheid.
Jacob Vis is een begenadigd schrijver. Zijn schrijfstijl is zeer soepel. Met groot gemak schildert hij in toegankelijke, eenvoudige bewoordingen de taferelen van de verhaallijnen zo beeldend dat de lezer zich veelal ter plaatse waant. De af en toe gebruikte Indische woorden worden met een voetnoot toegelicht, hetgeen het verhaal een extra realistisch karakter geeft. De belangrijkste personages zijn mooi ontwikkeld, of het nu om rechtschapen mensen of om schurken gaat. De gebeurtenissen lijken veelal bijna werkelijkheid te kunnen zijn.
“De Borneodeal” is zonder meer een lezenswaardige en boeiende thriller met rijke schakeringen en karakters in de verhaallijnen. Het boek stelt ook diverse maatschappelijke problemen ter discussie, zowel van ethisch als van ecologisch belang.
Jacob Vis schaart zich, als hij daar niet allang bij hoort, bij de top van de Nederlandse thrillerschrijvers, zo lijkt het in ieder geval met dit boek. Het smaakt naar meer van zijn werk, en deze schrijver heeft gelukkig al veel meer geschreven. Nu nog beschikbare leestijd ...
“De Borneodeal” is een zeer goed boek dat vier glanzende sterren verdient.
Geschreven door Charles Kuijpers
Recensie op Boekrecensiesblog
Voor dit boek had ik nog geen andere boeken van Jacob Vis gelezen, maar na het lezen van De Borneodeal ben ik zeker van plan om meer van deze schrijver te gaan lezen. Vis heeft een bijzonder fijne schrijfstijl die er niet alleen voor zorgt dat je vanaf de eerste bladzijde in het verhaal wordt gezogen, maar wat vooral bewonderingswaardig is, is het feit dat het verhaal zo realistisch aanvoelt. De auteur laat zien dat hij zijn research meer dan voldoende heeft gedaan en daarmee een oplossing voor het probleem heeft weten te bieden die ook in de praktijk best wel eens zou kunnen werken.
De personages in het boek voelen echt en uniek aan, het onderwerp is zeer actueel, de spanning bouwt subtiel op en het boek zet aan tot nadenken.
Vis laat in De Borneodeal zien dat hij een actueel maatschappelijk thema en zijn oplossing voor dit probleem om kan zetten naar een boek dat over een tijd best wel eens werkelijkheid zou kunnen worden.
Geschreven door Natasja